Co należy wiedzieć o zawale mięśnia sercowego
Zawał mięśnia sercowego jest jedną z najpoważniejszych chorób układu krążenia i stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Czas ma zasadnicze znaczenie dla przeżycia. Lekarze mogą uratować dużą część uszkodzonego mięśnia sercowego, jeśli pacjent otrzyma odpowiednią opiekę w czasie dwóch godzin od wystąpienia objawów. W związku z powyższym ważne jest, aby być świadomym najważniejszych objawów, wiedzieć, jakie działania należy podjąć i znać zasady profilaktyki. Należy pamiętać o tym, że „Czas to mięsień”.
Czym właściwie jest zawał?
Zawał może wystąpić nie tylko w sercu, ale w zasadzie w każdym narządzie w organizmie człowieka, w tym także w mózgu i płucach. Z medycznego punktu widzenia zawał odnosi się do każdego zdarzenia polegającego na ograniczeniu dopływu krwi do tkanki z powodu zablokowania lub zwężenia tętnic, powodując niedobór tlenu. Jeśli stan taki trwa dłużej niż kilka minut, w dotkniętej tkance zaczynają obumierać komórki. Ostry zawał mięśnia sercowego to obumarcie tkanki mięśnia sercowego spowodowane brakiem dopływu tlenu. Przebieg zawału mięśnia sercowego jest w dużym stopniu uwarunkowany objętością obumierającej tkanki, stanem zdrowia tętnic wieńcowych oraz chorobami towarzyszącymi pacjenta.
Objawy
Zanim dojdzie do zawału mięśnia sercowego – być może nawet wiele lat wcześniej – mogą występować określone, charakterystyczne objawy, zwane napadami dławicy z bólem w klatce piersiowej, które stanowią sygnał ostrzegawczy, oznaczający zmniejszenie dopływu krwi do serca.
W przypadku, gdy do zawału dochodzi u osoby młodszej, te sygnały ostrzegawcze występują rzadziej. Jednak u starszych osób nawet niewielki wysiłek fizyczny lub stres emocjonalny, albo nawet nagły spadek temperatury otoczenia, może wywołać bolesne uczucie ucisku odczuwane za mostkiem, mogące promieniować do żuchwy lub do lewego (rzadziej prawego) barku, nadgarstka i palców. Czasem ból jest odczuwany w lokalizacji odległej od serca – w tej, do której promieniuje.
Jeśli dopływ krwi zostanie przywrócony w czasie kilku minut – po odpoczynku lub zażyciu leków zawierających tlenek azotu – ból szybko ustępuje. Mięsień sercowy odzyskuje pełną funkcjonalność i nie doznaje urazów. Ból odczuwany podczas zawału mięśnia sercowego jest podobny do bólu dławicowego, lecz jest znacznie silniejszy, trwa dłużej (przez co najmniej 20 minut) i nie ustępuje po przyjęciu leku zawierającego tlenek azotu.
Bólowi mogą towarzyszyć lęk, strach przed śmiercią, zimne poty, nudności, wymioty i zmęczenie. Zawałowi mięśnia sercowego mogą towarzyszyć też inne objawy, zwane objawami atypowymi, takie jak ból promieniujący do brzucha lub pleców, albo dyskomfort w jamie brzusznej. Objawy te występują częściej, gdy zawałowi ulega dolna część lewej komory. Zawał mięśnia sercowego może też przebiegać bez żadnych objawów lub z jedynie łagodnymi objawami. Jest to tak zwany zawał niemy i stwierdza się go dużo później – podczas badania EKG wykonywanego z innego powodu.(1,2)
Co należy zrobić
W przypadku podejrzenia objawów zawału, należy przyjąć wygodną pozycję i natychmiast zadzwonić pod numer 112, aby wezwać karetkę (tel. 999). Nigdy nie należy próbować samodzielnie iść do gabinetu lekarza i w żadnym wypadku nie należy prowadzić samochodu. Jeśli wymienione powyżej objawy zawału wystąpią u innej osoby z otoczenia, należy natychmiast wezwać karetkę.
Jeśli pacjent nie oddycha, a puls jest niewyczuwalny, należy natychmiast rozpocząć czynność resuscytacyjne. Należy pamiętać, że na odwrócenie tego prowadzącego do zgonu procesu mamy zaledwie kilka minut. Osoba poszkodowana ma szanse na przeżycie tylko wtedy, gdy oddechy ratownicze i uciskanie klatki piersiowej rozpoczną się w czasie dziesięciu minut. Los pacjenta zależy też od tego, jak duży obszar mięśnia sercowego został objęty procesem obumierania tkanek, jak też od czasu, jaki upłynie do udrożnienia zablokowanej tętnicy. Dlatego też najważniejsze jest dopilnowanie, aby pacjent został przetransportowany na oddział kardiologiczny możliwie jak najszybciej w celu wykonania odpowiednich zabiegów służących udrożnieniu tętnic wieńcowych i przywróceniu dopływu krwi do tkanek. Ponieważ szybkie działanie może uratować życie, na osobie, która jako pierwsza dostrzeże chorobę pacjenta ciąży duża odpowiedzialność. Połowa zgonów w związku z zawałem, ma miejsce w ciągu jednej do dwóch godzin od wystąpienia objawów, zwykle jeszcze przed przybyciem do szpitala.(3) Jedynym sposobem na poprawę tych smutnych danych statystycznych jest traktowanie objawów ostrzegawczych z należytą powagą i wezwanie pomocy medycznej.
Co mogą zrobić lekarze?
Ratownik medyczny przyjeżdżający wraz z karetką ustala rozpoznanie zawału, podaje leki łagodzące ból i zabiera pacjenta do szpitala – takiego, w którym dostępna jest pracownia hemodynamiczna, jeśli jest to konieczne. W karetce często można wykonać badanie EKG w celu oceny miejsca obumarcia tkanki mięśnia sercowego i jego rozmiaru oraz w celu ustalenia czy uszkodzenie serca spowodowało zagrażające życiu zaburzenia rytmu serca. Liczy się każda minuta, a kardiolodzy mawiają, że czas bezpośrednio przekłada się na tkankę mięśnia sercowego. Pierwotna przezskórna interwencja wieńcowa (w skrócie PCI) wykonywana jest w ramach preferowanego leczenia u pacjentów z zawałem mięśnia sercowego w czasie 12 godzin od wystąpienia objawów, pod warunkiem, że można ją przeprowadzić w ciągu dwóch godzin od rozpoznania.(1) Jeśli procedura ta zostanie wykonana w tym przedziale czasowym, można wówczas uratować znaczną część uszkodzonego mięśnia sercowego.
Co dzieje się na oddziale kardiologicznym? Lekarze i wyspecjalizowane pielęgniarki sprawdzają tętno, ciśnienie tętnicze i poziom tlenu we krwi pacjenta. Pacjentowi podaje się aspirynę w tabletkach, aby ograniczyć ryzyko wytworzenia się skrzepu krwi w tętnicach wieńcowych – poprawia to szanse na przeżycie. Tlenoterapię stosuje się, aby zwiększyć poziom tlenu we krwi, a odpowiednie leki stosowane są w celu normalizacji rytmu serca pacjenta. Zablokowana tętnica wieńcowa jest rozszerzana za pomocą balonika wprowadzanego przy użyciu cewnika. W trakcie interwencji cewnik z balonikiem na końcu jest wprowadzany do jednej z głównych tętnic, zwykle w okolicy pachwiny, i doprowadzany do tętnicy wieńcowej. Chirurg odnajduje dokładne miejsce zablokowania tętnicy i wykorzystuje powiększający się balonik do przyciśnięcia powodującej niedrożność blaszki do ściany tętnicy, a następnie usuwa zakrzep krwi. Aby zapobiec ponownemu odkładaniu się blaszki na uszkodzonej ścianie naczynia, w tętnicy wieńcowej umieszcza się cylindryczny element z metalowej siateczki, zwany stentem.
Zmiany stylu życia po zawale
Kilkadziesiąt lat temu pacjenci po zawale serca musieli pozostać w łóżku przez sześć tygodni. Nawet jeśli przeżyli ten okres, uszkodzenie serca było rozległe, a rokowania były bardzo niekorzystne. Obecnie jesteśmy już świadomi niepożądanych skutków przedłużonego pozostawania w łóżku. W związku z tym, po ustąpieniu fazy ostrej, pacjenci są od razu “mobilizowani”, zwykle pierwszego dnia po zawale. Mogą wstać z łóżka i spacerować po płaskiej powierzchni. Aktywność fizyczna jest bardzo ważna w zapobieganiu powikłaniom, takim jak zakrzepica żył głębokich. Jeśli zawał dotyczy wyłącznie niewielkiego obszaru mięśnia sercowego, a u pacjenta nie występują objawy, wówczas hospitalizacja trwa tylko kilka dni. Dalsza opieka przebiega w ramach programu rehabilitacji, którego celem jest zapobieganie ponownemu zawałowi, obniżenie umieralności i poprawa jakości życia pacjenta.
Chęć pacjenta do przestrzegania zaleceń dotyczących stylu życia dodatkowo do stosowania przepisanych przez lekarza leków zgodnie z zaleceniami ma ogromne znaczenie w kontekście wyników leczenia w przyszłości. Najważniejszym takim zaleceniem jest natychmiastowe i całkowite zaprzestanie palenia tytoniu, a także przestrzeganie zasad zaleconej diety i regularna aktywność fizyczna. Decyzje dotyczące aktywności fizycznej należy podejmować indywidualnie na podstawie czynności lewej komory, statusu rewaskularyzacji, kontroli rytmu serca i rodzaju pracy. Po wypisie zaleca się aktywność fizyczną o intensywności łagodnej do umiarkowanej.(1) Przed rozpoczęciem treningów ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem na temat intensywności, czasu trwania i częstotliwości wykonywania ćwiczeń, odpowiednio do możliwości pacjenta.
Zawałowi można zapobiegać. Można podjąć działania, aby przedłużyć zdrowie i elastyczność naczyń krwionośnych. Zmiana diety na zdrową i prowadzenie bardziej aktywnego stylu życia, z uwzględnieniem aktywności fizycznej, stanowią niewątpliwie ważny krok. Aspirin® Cardio 100 mg to lek zawierający kwas acetylosalicylowy. Stosowanie 1 tabletki na dobę hamuje adhezję płytek krwi, utrudniając tworzenie się zakrzepów krwi mogących zwęzić lub zablokować naczynia krwionośne i zmniejszając tym samym ryzyko wystąpienia zawału.(4)
U pacjentów po zawale mięśnia sercowego Aspirin® Cardio to lek do stosowania do końca życia.
Piśmiennictwo
- (1) Ibanez B, James S, Agewall S, et al. 2017 ESC Guidelines for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation: The Task Force for the management of acute myocardial infarction in patients presenting with ST-segment elevation of the European Society of Cardiology (ESC). Eur Heart J. 2018;39(2):119-177. doi:10.1093/eurheartj/ehx393. Return to content
- (2) de Torbal A, Boersma E, Kors JA, van Herpen G, Deckers JW, van der Kuip DA, Stricker BH, Hofman A, Witteman JC. Incidence of recognized and unrec- ognized myocardial infarction in men and women aged 55 and older: the Rotterdam Study. Eur Heart J 2006;27(6):729–736. Return to content
- (3) Moeini M, Mahmoudian SN, Khalifezadeh A, Pour AH. Reviewing time intervals from onset of the symptoms to thrombolytic therapy in patients with ST segment elevation myocardial infarction (STEMI). Iran J Nurs Midwifery Res. 2010;15(Suppl 1):379-385. Return to content
- (4) Aspirin Cardio 100mg, Ulotka dla pacjenta https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/785/leaflet Return to content
Powiązane artykuły:
Tabletki Aspirin® Cardio są wskazane u osób z wieloma czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego, w celu zmniejszenia ryzyka zawału mięśnia sercowego i udaru niedokrwiennego mózgu.
Aspirin® Cardio - Informacja o leku
Lek zawiera kwas acetylosalicylowy i jest dostępny bez recepty. Bayer Sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa.
To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
