Fakty i mity o zawale
Przybliżmy nieco kwestię zawału. Czy wszystkie nasze przekonania o zapobieganiu zawałowi są zgodne z prawdą? Czy w przypadku kobiet naprawdę nie występuje ryzyko zawału? Czy to, że u kogoś z rodziny wystąpił zawał oznacza, że na pewno wystąpi również u Ciebie? Absolutnie nie! Są to dwa przykłady mitów. Przyjrzyjmy się zatem faktom.
Mit: Wszyscy mówią, że wyglądam świetnie jak na swój wiek. Nie ma mowy o żadnym ryzyku zawału mięśnia sercowego czy udaru mózgu!
To nie jest prawda. Świetny wygląd niekoniecznie oznacza, że serce jest zdrowe. Nawet u najszczuplejszej, najzdrowiej wyglądającej osoby może występować kilka czynników ryzyka, narażających tę osobę na wystąpienie chorób układu krążenia. Są to między innymi wysokie stężenie cholesterolu, wysokie ciśnienie tętnicze lub występowanie chorób serca w rodzinie.
Im więcej czynników ryzyka występuje u danej osoby, tym większe prawdopodobieństwo zawału mięśnia sercowego. W przypadku niektórych czynników ryzyka nie da się nic zrobić. Należą do nich: wiek (osoby starsze są bardziej narażone niż osoby młodsze), płeć (mężczyźni są bardziej zagrożeni w młodszym wieku, a ryzyko wśród kobiet wzrasta z wiekiem)(1) i wywiad rodzinny (ryzyko dziedziczone). Jeśli choroby serca występowały u rodziców lub rodzeństwa, wówczas prawdopodobieństwo, że wystąpią również u Ciebie, jest większe.
Istnieje jednak kilka czynników ryzyka chorób serca, które można kontrolować:(2)
- Sprawdzaj ciśnienie tętnicze oraz stężenie glukozy i cholesterolu we krwi. Przestrzegaj wszystkich zaleceń dotyczących leczenia.
- Ćwicz regularnie.
- Zdrowo się odżywiaj.
- Ogranicz spożycie alkoholu.
- Utrzymuj masę ciała w zdrowym zakresie.
- Unikaj stresu.
- Rzuć palenie.
Jeśli uważasz, że występuje u Ciebie wiele czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, skonsultuj się z lekarzem i porozmawiaj o swoim zdrowiu i możliwościach leczenia. Kontrola czynników ryzyka może uratować życie.
Mit: Choroby serca dotyczą głównie mężczyzn.
Kobiety, które nadal miesiączkują, są chronione dzięki ciągłej produkcji żeńskich hormonów. Niemniej po menopauzie kobiety również stają się podatne na choroby serca i niestety bardzo szybko doganiają mężczyzn. Należy podkreślić, że kobiety, u których występują też inne czynniki ryzyka, takie jak cukrzyca, są narażone na takie samo ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego jak mężczyźni.
Mit: Choroby serca zagrażają tylko osobom w podeszłym wieku.
Płytka miażdżycowa składająca się z cholesterolu i tłuszczu zaczyna się odkładać w tętnicach już pod koniec okresu młodzieńczego lub u dwudziestolatków. W miarę upływu lat proces ten przyspiesza, a dodatkowe czynniki, jak niezdrowa dieta, palenie tytoniu lub brak aktywności fizycznej, mogą go nasilać. Niestety ciągłe zwężanie się tętnic, mogące doprowadzić do zmniejszenia ich średnicy o ponad 70%, powoduje istotną niedrożność, nawet do całkowitego zablokowania naczynia.
Mit: Nie wystąpią u mnie choroby serca, jeśli nie mam czynników ryzyka.
Powszechnie wiadomo, że cukrzyca, wysokie ciśnienie tętnicze i palenie tytoniu zwiększają ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Są to rzeczywiście najważniejsze czynniki ryzyka. Istnieją jednak też inne ważne czynniki, o których należy wiedzieć. Są to: spożywanie dużych ilości mięsa lub cukru, nadmierne spożywanie smażonych posiłków, brak aktywności fizycznej i otyłość brzuszna.(2)
Mit: Moi rodzice dożyli wieku 80 lat i nie mieli chorób serca.
Dodatni wywiad rodzinny (czyli występowanie choroby serca u bliskiego członka rodziny, zwłaszcza w młodszym wieku) rzeczywiście zwiększa ryzyko wystąpienia choroby serca. Nie oznacza to jednak, że osoba, u której w rodzinie nigdy nie występowały choroby serca, może czuć się całkowicie spokojna. Występowanie czynników ryzyka i nawyki w życiu codziennym modyfikują ogólne ryzyko wystąpienia chorób serca.
Mit: Wysokie stężenie cholesterolu jest złe, a niskie stężenie cholesterolu jest dobre.
Sama wartość stężenia cholesterolu niewiele nam mówi. Ważny jest tutaj rodzaj cholesterolu. Podwyższone stężenie LDL, czyli „złego” cholesterolu, jest problemem. Zwiększone stężenie HDL, czyli „dobrego” cholesterolu, zmniejsza ryzyko zawału. Ponadto wyższe stężenie trójglicerydów (tłuszczów obojętnych) zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca.(2)
Mit: Zawsze czytam informacje o wartościach odżywczych na opakowaniach produktów spożywczych i kupuję wyłącznie te produkty, które nie zawierają cholesterolu. To powinno wystarczyć.
Cholesterol występuje tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego. Orzechy, olej kokosowy i masło orzechowe nie zawierają cholesterolu, ale nie czyni to z nich automatycznie produktów zdrowych. Zawierają one duże ilości tłuszczów nasyconych, które w wątrobie ulegają przekształceniu w cholesterol. Posiadamy coraz więcej dowodów na to, że spożywanie tłuszczów trans (wytwarzanych na drodze hydrogenizacji olejów roślinnych) ma nawet gorszy wpływ na nasze zdrowie.(3–5) Takie tłuszcze można znaleźć na przykład w margarynie, ciastkach i chipsach.
Mit: Zawał mięśnia sercowego boli.
W 5–30% wszystkich przypadków zawałów mięśnia sercowego nie występują żadne widoczne objawy i są to tak zwane zawały nieme.(6) W innych przypadkach zawał mięśnia sercowego może przypominać kilka innych schorzeń, jak zapalenie żołądka, zawroty głowy lub ból pleców. Dyskomfort towarzyszący zawałowi może minąć po kilku godzinach, lecz nie oznacza to, że nie doszło do uszkodzenia serca. W populacji ogólnej częstość występowania niemych zawałów mięśnia sercowego zwiększa się znacząco wraz z wiekiem (do >5% u osób w podeszłym wieku). Nadciśnienie tętnicze i cukrzyca wiążą się ze znaczącym zwiększeniem częstości występowania niemego zawału mięśnia sercowego. U cukrzyków bez choroby wieńcowej częstość występowania niemego zawału mięśnia sercowego wynosiła około 4%, ale wzrastała do 10% u pacjentów z neuropatią obwodową i nawet do 30% u osób z chorobą wieńcową lub chorobą tętnic obwodowych.(6) Bez względu na to jak dochodzi do zawału serca, związane z nim zagrożenia mają zawsze taką samą skalę.
W razie wątpliwości zgłoś się do lekarza. Lepiej dmuchać na zimne.
Mit: Przeprowadzono już u mnie operację tętnic wieńcowych. Pomogło mi to!
To, że byłeś(-aś) już u dentysty, który wyrwał ząb, nie oznacza, że już nigdy nie musisz myć zębów. Pozostałe zęby mogą się zepsuć. To samo dotyczy serca. Czynniki, które doprowadziły do choroby serca są nadal obecne (nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenie cholesterolu). Należy regularnie przyjmować leki, zwracać uwagę na dietę i regularnie ćwiczyć. Nie zapominaj, że dano ci drugą szansę. Wykorzystaj ją jak najlepiej!
Mit: Przyjaciele mówią mi, że i tak już nigdy nie będę w stanie rzucić palenia.
Nonsens. Palenie tytoniu nie jest prawdziwym uzależnieniem fizycznym, a raczej złym nawykiem. Jest to jedna z głównych przyczyn chorób serca. Dobra wiadomość jest taka, że po zaprzestaniu palenia, ryzyko, że z powodu palenia tytoniu wystąpi zawał, maleje na przestrzeni czasu. Nałogowi palacze (palący papierosy w ilości odpowiadającej co najmniej 20 paczkolatom) mogą zredukować ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia o 39% już po 5 latach od zaprzestania palenia. Aby ryzyko zmniejszyło się do poziomu występującego u osób, które nigdy nie paliły tytoniu, potrzeba co najmniej 5–10 lat, a być może nawet 25 lat po zaprzestaniu palenia. Zaprzestanie palenia u nałogowych palaczy wiązało się z istotnie niższym ryzykiem wystąpienia chorób układu krążenia w czasie 5 lat w porównaniu do obecnych palaczy. Jednakże w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły tytoniu ryzyko chorób układu krążenia pozostawało istotnie zwiększone w okresie dłuższym niż 5 lat po zaprzestaniu palenia.(7) Nie istnieje coś takiego, jak jeden nieszkodliwy papieros. Trzeba powiedzieć głośno i stanowczo „nie” dla palenia.
Mit: Pacjenci z cukrzycą typu II powinni martwić się o stężenie glukozy, a nie o serce.
To nie jest prawda. Najbardziej zagrażającym życiu powikłaniem cukrzycy jest zwiększone ryzyko chorób serca i udaru mózgu, które występują dwukrotnie częściej u osób z cukrzycą typu II niż u osób bez cukrzycy. Wytyczne dotyczące leczenia w dalszym ciągu zalecają stosowanie aspiryny u kwalifikujących się pacjentów z cukrzycą typu II w celu zapobiegania pierwszemu lub kolejnemu incydentowi sercowo-naczyniowemu. Może być konieczne indywidualne dobranie małej dawki aspiryny w oparciu o indywidualne wyjściowe ryzyko sercowo-naczyniowe oraz ryzyko krwawienia.(8,9)
Piśmiennictwo
- (1) Hochman JS, Tamis JE, Thompson TD, et al. Sex, clinical presentation, and outcome in patients with acute coronary syndromes. Global Use of Strategies to Open Occluded Coronary Arteries in Acute Coronary Syndromes IIb Investigators. N Engl J Med. 1999;341(4):226-232. doi:10.1056/NEJM199907223410402. Return to content
- (2) Piepoli MF, Hoes AW, et al. 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: The Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of 10 societies and by invited experts) Developed with the special contribution of the European Association for Cardiovascular Prevention & Rehabilitation (EACPR). Atherosclerosis. 2016;252:207‐274. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2016.05.037. Return to content
- (3) Mozaffarian D, Katan MB, Ascherio A, Stampfer MJ, Willett WC. Trans fatty acids and cardiovascular disease. N Engl J Med. 2006;354(15):1601-1613. doi:10.1056/NEJMra054035. Return to content
- (4) Brouwer IA, Wanders AJ, Katan MB. Trans fatty acids and cardiovascular health: research completed?Eur J Clin Nutr. 2013; 67:541–547. doi: 10.1038/ejcn.2013.43. Return to content
- (5) Gebauer SK, Destaillats F, Dionisi F, Krauss RM, Baer DJ. Vaccenic acid and trans fatty acid isomers from partially hydrogenated oil both adversely affect LDL cholesterol: a double-blind, randomized controlled trial.Am J Clin Nutr. 2015; 102:1339–1346. doi: 10.3945/ajcn.115.116129. Return to content
- (6) Valensi P, Lorgis L, Cottin Y. Prevalence, incidence, predictive factors and prognosis of silent myocardial infarction: a review of the literature. Arch Cardiovasc Dis. 2011;104(3):178-188. doi:10.1016/j.acvd.2010.11.013. Return to content
- (7) Meredith S. Duncan, Matthew S. Freiberg, Robert A. Greevy, Suman Kundu, Ramachandran S. Vasan, Hilary A. Tindle. Association of Smoking Cessation With Subsequent Risk of Cardiovascular Disease. JAMA, 2019; 322 (7): 642 DOI: 10.1001/jama.2019.10298. Return to content
- (8) Pignone M, Alberts MJ, Colwell JA, et al. Aspirin for primary prevention of cardiovascular events in people with diabetes: a position statement of the American Diabetes Association, a scientific statement of the American Heart Association, and an expert consensus document of the American College of Cardiology Foundation. Circulation. 2010;121(24):2694-2701. doi:10.1161/CIR.0b013e3181e3b133. Return to content
- (9) Samuel Seidu, Setor K Kunutsor, Howard D Sesso, J M Gaziano, J E Buring, Maria Carla Roncaglioni, Kamlesh Khunti Aspirin Has Potential Benefits for Primary Prevention of Cardiovascular Outcomes in Diabetes: Updated Literature-Based and Individual Participant Data Meta-Analyses of Randomized Controlled Trials Return to content
Powiązane artykuły:
Tabletki Aspirin® Cardio są wskazane u osób z wieloma czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego, w celu zmniejszenia ryzyka zawału mięśnia sercowego i udaru niedokrwiennego mózgu.
Aspirin® Cardio - Informacja o leku
Lek zawiera kwas acetylosalicylowy i jest dostępny bez recepty. Bayer Sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa.
To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
